چرا تنگه هرمز هنوز نقطه توجه جهانی نفت است؟

نشان تجارت - بلومبرگ طی گزارشی نوشت تنگه هرمز، آبراه باریک دهانه خلیج فارس، کمتر پیش می‌آید که از مرکز تنش‌های جهانی به دور باشد. یک راه اصلی کشتیرانی که حدود یک سوم نفت انتقالی از روی آب، از آن گذر می‌کند، به دقت برای نشانه‌هایی از بروز اختلال رصد می‌شود.

در ژانویه ۲۰۲۱، ایران یک نفتکش کره جنوبی را در این منطقه توقیف کرد. درحالی که ایران قبلا تهدید کرده بود، این تنگه را می‌بندد، اما این تنگه همچنان باز است.

تنگه هرمز کجاست؟

تنگه هرمز شبیه یک V وارونه است و خلیج فارس را به اقیانوس هند متصل می‌کند. ایران در شمال و امارات و عمان در جنوب آن واقع شده اند. این تنگه ۱۰۰ مایل (۱۶۱ کیلومتر) طول و در باریک‌ترین قسمت ۲۱ مایل عرض دارد بطوریکه در هر لاین کشتیرانی تنها ۲ مایل عرض دارد.

کم عمقی آن باعث آسیب پذیری کشتی‌ها در برابر مین‌ها و نزدیکی به زمین می‌شود.

نفتکش این تنگه چیست؟

این تنگه برای تجارت نفت در جهان بسیار لازم و ضروری است. براساس آمار بلومبرگ، نفتکش‌ها در سال ۲۰۲۰ از طریق این تنگه، نزدیک به ۱۲ میلیون بشکه در روز نفت و میعانات گازی از عربستان، عراق، کویت و امارات ارسال کرده اند. این تنگه همچنین برای گاز طبیعی مایع و ال ان جی حیاتی است به طوریکه یک چهارم عرضه این محصول، بیشتر از قطر، در سال ۲۰۲۰ از این تنگه عبور کرده است.

چه اتفاقی افتاده است؟

نیروی‌های ایران یک نفتکش کره‌ای حامل محصولات پتروشیمی در حال عبور از این تنگه به مقصد امارات را در ۴ ژانویه متوقف کردند.

این گزارش و رسانه‌های دیگر مدعی هستند این توقیف به اختلاف تهران و کره بر سر ۷ میلیارد دلار از دارایی‌های مسدود شده ایران در کره جنوبی به علت تحریم‌های آمریکا ارتباط دارد.

نفتکش‌های دیگری هم در این تنگه توقیف شده اند از جمله نفتکش انگلیسی «استنا امپرو» در نیمه سال ۲۰۱۹ و نیرو‌های ایران همچنین یک نفتکش کوچک دیگر را در آگوست ۲۰۲۰ در خلیج عمان توقیف کردند و پهپاد جاسوسی آمریکا را بر فراز این تنگه در سال ۲۰۱۹ مورد اصابت قرار دادند.

برخی از شرکت‌ها به طور موقف حرکت از تنگه را به علت نگرانی‌های امنیتی متوقف کردند.

چرا ایران در حمل و نقل کشتیرانی اختلال ایجاد خواهد کرد؟

آمریکا از سال ۲۰۱۸، با هدف متوقف کردن فروش نفت ایران به اقتصاد این کشور صدمه زده است. ایران با ایجاد اختلال در این تنگه، نشان می‌دهد که قدرت ضربه زدن متقابل به آمریکا و کنترل نفت خام را دارد.

در عین حال، هرگونه افزایش قیمت نفت می‌تواند به جبران درآمد ایران که از طریق تحریم‌ها از دست داده، کمک کند. جو بایدن، تلویحا می‌گوید می‌خواهد در دوران ریاست جمهوری خود برای بهبود روابط آمریکا با ایران استفاده کند، اما تنش‌ها میان دو کشور به علت تحریم‌ها و ترور ژنرال ارشد ایران در اوایل سال ۲۰۲۰ و همینطور کشته شدن یک دانشمند برجسته هسته‌ای در اواخر سال که ایران اسرائیل را مسئول آن می‌داند، بدتر شده است.

جمهوری اسلامی ایران در ژانویه ۲۰۲۱ اعلام کرد آمریکا باید ۷۰ میلیارد دلار به عنوان غرامت تحریم‌های نفتی ایران بپردازد و اگرنه این کشور فعالیت‌های هسته‌ای خود را طریق افزایش غنی سازی اورانیوم بیشتر خواهد کرد.

آیا ایران تاکنون تنگه هرمز را بسته است؟

ایران تاکنون این کار را نکرده است. در جریان جنگ ۸۸-۱۹۸۰ میان عراق و ایران، نیرو‌های عراقی به منظور تحریک نیرو‌های ایرانی به جبران و تلافی، به پایانه صادرات نفت در جزیره خارک در شمال غرب تنگه هرمز حمله کردند.

اگرچه، ایران تلاش نکرد تنگه هرمز را ببندد، اما پس از آن میان دو کشور جنگ نفتکش‌ها دنبال آن رخ داد که طرفین به ۴۵۱ فروند کشتی بین خود حمله کردند.

این امر سبب شد تا هزینه بیمه نفتکش‌ها به میزان چشمگیری بالا رود و به افزایش قیمت نفت کمک کرد.

زمانی که در سال ۲۰۱۱، تحریم‌ها علیه ایران اعمال شد، ایران تهدید کرد تنگه هرمز را می‌بندد، اما در نهایت این کار را نکرد.

تاجران نفتی تردید دارند که این کشور این تنگه را کاملا ببندد، زیرا مانع صادرات نفت خود ایران نیز می‌شود.

آیا این تنگه قابل حفاظت هست؟

در جریان جنگ نفتکش ها، نیروی دریایی آمریکا به اسکورت کشتی‌ها در خلیج فارس متوسل شد. در سال ۲۰۱۹ یک ناو هواپیمابر و بمب افکن B-۵۲ به منطقه اعزام کرد. در همان سال، آمریکا یک عملیات نگهبانی با مشارکت، انگلیس، استرالیا، بحرین و امارات موسوم به ایجاد امنیت دریایی بیت المللی آغاز کرد.

چه کسی بیشترین وابستگی را به تنگه هرمز دارد؟

عربستان بیشترین صادرات نفت از طریق تنگه هرمز را انجام می‌دهد هرچند که می‌تواند این صادرات را با استفاده از خط لوله ۷۴۶ مایلی در سراسر این کشور به پایانه‌ای در دریای سرخ انجام دهد. امارات هم تاحدی می‌تواند این تنگه را با ارسال ۱.۵ میلیون بشکه در روز از طریق خط لوله از میادین نفتی خود به بندر فجیره در خلیج عمان دور بزند.

کشور‌های مهم تولیدکننده نفت اوپک که به صادرات از تنگه هرمز وابسته اند:

مقداری از نفت عراق هم می‌تواند از بندر سیهان ترکیه از طریق دریا صادر شود، اما ۸۵ درصد انتقال نفت این کشور از طریق تنگه هرمز است که این کشور را به شدت به این آبراه رایگان وابسته می‌کند.

کویت، قطر و بحرین هیچ گزینه‌ای ندارند.

صادرات نفت عربستان از این طریق بسیار هزینه بر و طولانی مدت خواهد بود. امارات هم از زمان نخستین تهدید ایران در سال ۲۰۱۱ در اتمام و ارسال نفت از طریق خط لوله ذکر شده موفق نبوده است.